Zespół Konkursowy

Zespół konkursowy tworzy Związek Gmin Dorzecza Wisłoki. Składają się na niego 22 gminy położone na obszarze zlewni Wisłoki (na terenie woj. podkarpackiego i małopolskiego): Miasto Jasło, Biecz, Brzostek, Brzyska, Czarna, Chorkówka, Dębica, Miasto Dębica, Dębowiec, Jasło, Jedlicze, Jodłowa, Kołaczyce, Krempna, Nowy Żmigród, Osiek Jasielski, Pilzno, Sękowa, Skołyszyn, Szerzyny, Tarnowiec, Żyraków.

Celem związku jest poprawa stanu środowiska naturalnego oraz promowanie zrównoważonego rozwoju społeczno-gospodarczego obszaru. Więcej informacji można znaleźć na stronie: https://www.wisloka.pl/

Praca Konkursowa

Temat pracy

„Błękitna i zielona infrastruktura w służbie edukacji przyrodniczej i naturalnej retencji”.

Praca ma być pierwszym i modelowym przykładem adaptacji starorzeczy na rzecz łagodzenia zmian klimatu, zwiększenia naturalnej retencji oraz wspierania obszarów migracji zwierząt i roślin. Zakłada również działania mające na celu adaptację starorzecza do nieinwazyjnej zielonej turystyki.

Uzasadnienie / diagnoza stanu

Wisłoka, wraz z dopływami, przepływa przez region o unikalnych walorach przyrodniczych i krajobrazowych. W zlewni rzek Wisłoki, Jasiołki i Ropy zlokalizowane są tereny chronione: Magurski Park Narodowy, parki krajobrazowe (Jaśliski, Czarnorzecko-Strzyżowski oraz Pasma Brzanki), rezerwaty przyrody i obszary chronionego krajobrazu.

Przeprowadzona w latach międzywojennych, zakrojona na szeroką skalę, regulacja rzek spowodowała, że wiele dolin (w tym również Wisłoki, Jasiołki i Ropy) utraciło swój naturalny, dziki charakter. Obserwuje się spadek różnorodności siedlisk, przyspieszenie procesów eutrofizacji, wysuszanie terenu, a w efekcie szybkie zanikanie starorzeczy.

Na rzekach negatywnie odbił się również rozwój przemysłu, rolnictwa i związane z nim chemiczne skażenie rzeki oraz odprowadzanie nieoczyszczonych ścieków komunalnych.

Obecnie jednak, w związku z poprawą stanu środowiska, pojawia się szansa na przynajmniej częściowe przywrócenie dorzeczu jego naturalnych przyrodniczych funkcji, a także wzmocnienie naturalnej retencji regionu.

Problemem jest jednak niska świadomość ekologiczna na temat wartości przyrodniczych starorzeczy. Ponadto na obszarze projektowym zlokalizowano liczne nielegalne wysypiska śmieci.

Obszar realizacji

Obszar planowanego przedsięwzięcia znajduje się w mieście Jaśle, na zlokalizowanym w rejonie osiedla Hankówka starorzeczu, będącym niegdyś częścią rzeki Jasiołki. Stanowi go głównie teren położony w bezpośrednim sąsiedztwie linii kolejowej. Znajduje się tam obszar Natura 2000: Wisłoka z Dopływami PLH180052.

Lokalne przedsięwzięcie / studium przypadku

Celami planowanego przedsięwzięcia są:

• popularyzacja walorów zielonej i błękitnej infrastruktury bezpośrednio wspierającej przyrodnicze wartości starorzeczy,
• zwiększenie naturalnej retencji,
• zachowanie i wzrost bioróżnorodności starorzecza,
• odtworzenie części korytarza ekologicznego wzdłuż rzeki Jasiołki,
• poprawa stanu ekologicznego rzeki Jasiołki,
• przywrócenie integralności obszaru Natura 2000 Wisłoka z Dopływami PLH180052,
• poprawa bezpieczeństwa powodziowego w dolinie Jasiołki,
• wzrost zainteresowania doliną Wisłoki i Jasiołki jako miejscem rekreacji,
• promocja rzek jako ważnych ostoi przyrody i korytarzy ekologicznych,
• uświadomienie społeczeństwu konieczności ochrony tego typu obszarów.

W wyniku realizacji przedsięwzięcia gmina uzyska wytyczne do ochrony starorzecza w postaci opisu i mapy - co może być podstawą do objęcia tego terenu formą ochrony przyrody. Mieszkańcy uzyskają atrakcyjne miejsce rekreacji, a nauczyciele możliwość prowadzenia edukacji przyrodniczej w terenie. Poprzez wzrost świadomości ekologicznej zwiększy się dbałość mieszkańców o cenne przyrodniczo tereny.

Partnerstwa

Podmiotami współpracującymi są: Starostwo powiatowe w Jaśle, Towarzystwo na rzecz Ziemi, GreenMind, Koalicja Ratujmy Rzeki.

Realizacja działań

Zespół promował tematykę związaną z zieloną infrastrukturą oraz pracą konkursową na szeregu wydarzeń:

• ubiegłorocznej edycji imprezy ''Słoneczne Dni ze Związkiem Gmin Dorzecza Wisłoki'' – reportaż z wydarzenia można obejrzeć na stronie: https://youtu.be/i0AifRw8KmE;
• warsztatach szkoleniowych dla nauczycieli i samorządowców z wykładami ekspertów;
• konferencji „Z nurtem Wisłoki – poznajmy się!”,
• warsztatach dla uczniów 3 lokalnych szkół.

Zespół przeprowadził internetowe badanie ankietowe pt. „Zieleń - komfort mieszkania” wśród pracowników ZGDW, pracowników urzędów 22 Gmin oraz szkół (nauczycieli, uczniów). Ankietowani odpowiadali na 11 pytań, dotyczących tego, jakie tereny mieszkańcy uważają za cenne i atrakcyjne, co jest w nich ważne i co można zmienić w przyszłości, by lepiej służyły mieszkańcom.

Wykonano również inwentaryzację zielonej infrastruktury. Głównymi obiektami, które zaplanowano wprowadzić do aplikacji, były zbiornik wodny i mokradła, jako elementy błękitnej infrastruktury, oraz elementy zielonej infrastruktury znajdujące się w jego najbliższej okolicy - pojedyncze drzewa, krzewy i ich skupiska, miedze oraz łąki. Wyjścia w teren zaplanowano na okres po rozpoczęciu roku szkolnego, tak by móc zaangażować nauczycieli i uczniów we współpracę.

Zmapowane elementy tworzą spójny układ przestrzenny z doliną rzeki Jasiołki. Przeprowadzone mapowanie terenu Jasiołki oraz analiza błękitnej infrastruktury na Ropie i Wisłoce wskazują, iż wszystkie trzy rzeki Jasła, tj.: Wisłoka, Jasiołka i Ropa, mimo istniejącego obwałowania i silnej zabudowy, mogą nadal (przy niewielkim zaangażowaniu samorządów) stanowić uzupełnienie korytarzy migracyjnych.

Otrzymane w ramach nagrody środki Zespół przeznaczył na kompleksową inwentaryzację przyrodniczą starorzecza rzeki Jasiołki.

Inwentaryzację przeprowadzono w 3 cyklach kontroli terenowych, które obejmowały zarówno starorzecze wraz ze strefą brzegową, jak i teren znajdujący się wewnątrz „podkowy” – pomiędzy jego wschodnim i zachodnim ramieniem.

W ich trakcie zidentyfikowano gatunki ssaków, ptaków, ryb, płazów oraz roślin, a także siedlisk występujących na badanym terenie. Dokonano również oceny stanu ochrony siedlisk i przedstawiono zalecenia w celu jego poprawy oraz zminimalizowania zagrożeń.

Z raportem przedstawiającym metodykę oraz wyniki inwentaryzacji można zapoznać się tutaj.